نداشتن انگیزه ی الهی
کسی که وارد حوزه علمیه می شود و در گروه طلاب علوم دینیه قرار می گیرد و با آن ها شرکت می کند باید انگیزه ی او تحصیل علم دین، آن هم برای خدا و خدمت به قرآن و اهل بیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم باشد نه این که از روی بیکاری آمده باشد، یا برای فرار از خدمت سربازی، یا نداشتن شغل، یا برای تصدی پست ها و مسئولیت ها به این علم و یا لباس نیازمند شده باشد، این گونه امور از آفات طلبگی است.
قرآن کریم دو هدف روشن را برای طالبان علوم دینی بیان فرموده است، یکی تَفَقُه در دین و دیگری ارشاد و انذار مردم، چنان چه می فرماید:
وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنفِرُواْ كَآفَّةً فَلَوْلاَ نَفَرَ مِن كُلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَآئِفَةٌ لِّيَتَفَقَّهُواْ فِي الدِّينِ وَلِيُنذِرُواْ قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُواْ إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ
شایسته نیست که همه مؤمنان از شهر خارج شوند و کوچ نمایند، چرا از هر گروهی طایفه ای از آنان کوچ نمی کند؟ (و طایفه ای بماند) تا در دین (و معارف و احکام اسلام) آگاهی پیدا کنند و به هنگام بازگشت (دوستانشان) به سوی قوم خود، آن ها را انذار نمایند تا (از مخالفت فرمان پروردگار) بترسند و خودداری کنند.
پس در این آیه دو هدف مشخص شده است، یکی دین شناسی و دیگری ارشاد خلق، بنابراین انگیزه های دیگر باطل است و اگر طلبه ای غیر از انگیزه الهی، انگیزه دیگری داشته باشد علاوه بر این که از آفات طلبگی محسوب می شود، طبق فرمایش امام محمد باقر علیه السلام این شخص در آتش دوزخ جای دارد، آن جا که می فرماید:
هر کس علم و دانش را طلب کند تا بر سایر علماء مباهات کند یا بر نادانان فخر بفروشد و یا بدین وسیله مردم را به سوی خودش جذب کند، جایگاهش آتش است، زیرا که ریاست صلاح نیست مگر برای اهلش.
پس برای طلاب علوم دینیه، انگیزه ی الهی لازم و واجب است، اگر انگیزه الهی نباشد به علم هم عمل نمی کنند و عالم بی عمل می شوند چنانچه حضرت رسول اکرم می فرمایند:
اِنَّ اَهلَ النّارِ لَیَتَأَذَّونَ مِن رِیحِ العالِمِ التّارک لِعِلمِه
همانا دوزخیان از بوی گند عالم بی عمل نکنند، قطعاً رفتار و کردار و گفتار آنها مطابق با اسلام نخواهند بود و چون مطابق نباشد به ناچار کردار آن ها زشت و ناپسند خواهد شد به طوری که امام حسن عسگری علیه السلام آن ها را از سپاه یزید بدتر می داند و می فرماید:
عُلَماءُ السُّوءِ عَلی ضُعَفاءِ شِیعَتنا مِن جَیشِ یَزیدَ عَلَی الحُسَین ینِ عَلِیٍّ وَ اَصحابِهِ، فَاِنَّهُم یَسلُبُونَهُمُ الاَرواحَ وَ الاَموالَ، وَ هؤُلاءِ عُلَماءُ السُّوءِ… یُدخِلونَ الشَّکَّ و الشُّبهَةَ علی ضُعَفاءِ شِیعَتِنا فَیُضِلُّونَهُم.
ضرر و زیان علما بد برای شیعیان ناتوان و آسیب پذیر ما، بیشتر از زیان سپاه یزید، برای حسین بن علی علیه السلام و یاران او، زیرا آن ها جان و مال ایشان را گرفتند و این علماء بدکردار… در دل شیعیان ناتوان ما شکّ و شبهه می اندازند و گمراهشان می کنند.
پس طبق فرمایش امام حسن عسگری علیه السلام طلابی که به علم خود عمل نکنند، ضررشان برای مردم بیشتر از سپاه یزید است برای امام حسین علیه السلام زیرا که مردم دین و اسلام را از روحانیت می شناسند و اگر طلاب و روحانیون، خود به احکام اسلامی مقید نباشند، این عمل باعث سستی ایمان مردم خواهد شد و در حدیثی امیر مؤمنان علی علیه السلام فرمودند:
لا زَلَّةَ اَشَدُّ مِن زَلَّةِ عالِمٍ، زَلَّةُ العالِمِ تُفسِدُ عَوالِم.
هیچ لغزشی بدتر از لغزش عالم نیست، لغزش عالم جهانیان را تباه می کند.
کتاب آفات الطلاب
مؤلف: شاکر برخوردار فرید